اطلاعات آماری استان

                                                         اطلاعات آماری استان کرمانشاه

گزیده اطلاعات

استان کرمانشاه، با وسعتی حدود 25045 کیلومتر مربع دارای14 شهرستان،31 بخش، 32  شهر و 86 دهستان و 3163 آبادی (2622  آبادی دارای سکنه و541 آبادی خالی از سکنه ) می باشد.

به لحاظ مساحت شهرستان کرمانشاه با 1 /5647 کیلومتر مربع بزرگترین و شهرستان جوانرود با 777/7 کیلومتر مساحت کوچکترین شهرستان می باشد.

در استان کرمانشاه 12 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک وجود دارد.

د راین فصل وضعیت جوی کلیه شهرهای استان بر حسب ماه  در سال 1392 درج گردیده است .

مشخصات طبیعی:

الف) مشخصات جغرافیایی و تقسیمات کشوری :استان کرمانشاه با وسعت 25045 کیلومتر مربع به مرکز شهرکرمانشاه در میانه ضلع غربی کشور بین مدار جغرافیایی 33 درجه و40 دقیقه تا 35 درجه و 18 دقیقه عرض شمالی از خط استوا و 45 درجه و 24 دقیقه تا 48 درجه و 7 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته و از شمال به استان کردستان، از جنوب به استانهای لرستان و ایلام و از شرق به استان همدان و از غرب با 330 کیلومتر مرزمشترک با کشور عراق همسایه است. ارتفاع متوسط آن از سطح دریاهای آزاد در حدود 1200 متر است.

استان کرمانشاه از لحاظ تقسیمات کشوری به 14 شهرستان 31 بخش ، 32 شهر و 86 دهستان تقسیم شده است.

ب) ارتفاعات: رشته کوههای ایران جزئی از جبال آلپ -  هیمالیا است یک سلسله از این کوهها که زاگرس نامیده می شود از غرب و جنوب ایران عبور کرده و بالاخره به طرف شمال پاکستان ادامه می یابد.

استان کرمانشاه در مسیر شمالی-  جنوبی زاگرس و بر روی یال غربی آن قرار گرفته است سلسله جبال زاگرس در این منطقه نه به شکل دیواره ای ممتد بین دشت تاریخی بین النهرین و اراضی داخلی فلات ایران، بلکه به صورت مجموعه ای از رشته کوههای موازی و دشتهای مرتفع کوهستانی در بینابین آنها شکل گرفته است و به همین علّت عمده ترین گذرگاه های زاگرس در این استان قرار دارند. استان کرمانشاه از لحاظ شکل ظاهری زمین از دو قسمت تشکیل می شود قسمت اول منطقه ای است کوهستانی و مرتفع با ارتفاعات طاقدیسی و دشتهای ناودیسی که عمده ارتفاعات استان را شامل می گردد و قسمت دوم فضایی است مرکب از کوه های فرسایش یافته و اراضی نسبتاً مسطح واقع بین این کوه ها که قصر شیرین، نفت شهر و سومار را شامل می گردد.

سلسله ارتفاعات مهم و معروف استان عبارتند از:

ارتفاعات پاوه: اهم ارتفاعات شهرستان پاوه که در واقع کوهستانی ترین منطقه استان قلمداد می شود مشتمل است بر:

سلسله کوه های شاهو: که از جنوب شرقی روانسر آغاز و به صورت دیواره ای به هم پیوسته تا پاوه و از آنجا تا نوسود (مرز ایران و عراق) در جهت شمال غربی امتداد یافته و در واقع مرز طبیعی استان کرمانشاه با استان کردستان را تشکیل می دهد بلندترین قلًه این کوهستان 3245 متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

کوه های بمو: که در منطقه ازگله به موازات خط مرزی ایران و عراق امتداد یافته و بلندترین ارتفاع آن در داخل ایران به 1700 متر از سطح دریا بالغ می گردد.

ارتفاعات حوالی شهر کرمانشاه:

کوه سفید: از جنوب شهر کرمانشاه در جهت جنوب غربی ادامه یافته و مرز دهستانهای قره سو و سرفیروزآباد را تشکیل می دهد این کوه ها پس از رسیدن به رودخانه سیمره در استان لرستان امتداد می یابد، بلندترین قله این کوهستان در استان کرمانشاه 2805 متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

کوههای پَرَو، بیستون و ورمنجه: این مجموعه کوهستانی در جهت شرق و شمال شهر کرمانشاه گسترش یافته است، در جهت شرق ابتدا ارتفاعات پَرَو که بلندترین قلّه آن 3385 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. بعد از آن به کوه تاریخی بیستون می رسیم که از معروفیت فراوانی در ادبیات فارسی برخوردار است بلندترین قلّه آن دیواره ای عظیم است که آثار تاریخی مهمی را نیز در خود جای داده است و 2800 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. کوههای طاق بستان در شمال شهر کرمانشاه با ارتفاع 2440 متر از سطح دریا در زمره ی این مجموعه محسوب می شوند شاخه شمالی این ارتفاعات تا فاصله 50 کیلومتری شهر کرمانشاه در مسیر جاده کرمانشاه – سنندج ادامه می یابد. پناهگاه حیات وحش ورمنجه در این کوهستان قرار دارد.

ارتفاعات حدّ فاصل مناطق گرمسیری و سردسیری:

کوه نوا (کوه نوح): این کوه از اطراف کرند به موازات راه اصلی کرمانشاه-  قصرشیرین امتداد داشته و در گردنه پاطاق به ارتفاعات دالاهو می پیوندد، مرتفع ترین قلّه این کوه 2442 متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

کوههای دالاهو: از منطقه پاطاق در جهت شمال به طرف ریجاب امتداد یافته و بلندترین قلّه آن 2250متر از سطح دریا ارتفاع دارد. ارتفاع قلّه دالاهو که به علت جاذبه های طبیعی آن مشهور است به 1658 متر از سطح دریا می رسد.

کوههای قلاجه: که گردنه قلاجه را به وجود آورده است در حد فاصل استان کرمانشاه با استان ایلام می باشد، بلندترین قلّه این کوه 2355 متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

ارتفاعات کوتاه و فرسایش یافته مناطق گرمسیری:

کوههای بازی دراز: به ارتفاع 1152 متر از سطح دریا در جنوب غربی شهر سرپل ذهاب قرار دارد.

کوه چرمیان: به ارتفاع 1030 متر از سطح دریا در جنوب شهر گیلانغرب واقع شده است.

ارتفاعات حدّ فاصل صحنه، کنگاور و سنقر:

کوه امروله و کوه نخودچال: در شمال گردنه بید سرخ واقع شده اند که ارتفاع اولی2987 و ارتفاعدومی 3322 متر از سطح دریا می رسد.

کوه دالاخانی: در شمال دهستان خدا بنده لو و جنوب شرقی شهرستان سنقر واقع است که 3328 متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

کوه هجر: در شرق صحنه و شمال جاده کرمانشاه -  صحنه واقع شده است که ارتفاع بلندترین آن به 2553 متر از سطح دریا می رسد.

ج) دشتها: مهم ترین دشتهای استان و ارتفاع آنها از سطح دریا به شرح ذیل می باشد:

دشت کنگاور به وسعت تقریبی 363 کیلومتر مربع و ارتفاع 1500 متر از سطح دریا.

دشت صحنه و بیستون به وسعت تقریبی 460 کیلومتر مربع و ارتفاع 1400 متر از سطح دریا.

دشت کرمانشاه به وسعت تقریبی 1100 کیلومتر مربع و ارتفاع 1350 متر از سطح دریا.

دشت ماهیدشت، سنجابی و روانسر با وسعت تقریبی 1650 کیلومتر مربع ( بزرگترین دشت استان) و ارتفاع 1400 متر از سطح دریا.

دشت حسن آباد با وسعت تقریبی 250 کیلومتر مربع و ارتفاع 1450 متر از سطح دریا.

دشت اسلام آباد با وسعت تقریبی 460 کیلومتر مربع و ارتفاع 1300 متر از سطح دریا.

دشت کرند با وسعت تقریبی 100 کیلومتر مربع و ارتفاع 1500 متر از سطح دریا.

دشت ذهاب با وسعت تقریبی 170 کیلومتر مربع و ارتفاع 550 متر از سطح دریا.

دشت دینور در شمال دشت بیستون با وسعت تقریبی 200 کیلومتر مربع و ارتفاع 1350 متر از سطح دریا.

دشت سنقر با وسعت تقریبی 260 کیلومتر مربع و ارتفاع 1750 متر از سطح دریا.

در مورد سایر دشتهای کوچکتر می توان از تالاندشت در 50 کیلومتری جنوب غربی شهر کرمانشاه، دشت بیونیج در شمال کرند، دشت دیره در جنوب سرپل ذهاب، دشت گیلانغرب، دشت سرقلعه در شمال غربی سرپل ذهاب، دشت هرسین، دشت سومار و دشت حر در غرب جوانرود نام برد. دشتهای کنگاور، صحنه، بیستون، کرمانشاه، ماهیدشت،سنجابی و اسلام آبادغرب از اراضی آبرفتی در وسط و اراضی دامنه ای در اطراف تشکیل شده اند. سایر دشتها را می توان در زمره ی دشتهای دامنه ای محسوب نمود.

د) اقلیم (آب و هوا):

استان کرمانشاه در معرض جبهه های مرطوب مدیترانه ای قرار داشته، برخورد این جبهه ها با ارتفاعات زاگرس موجب ریزش برف و باران می گردد. متوسط میزان بارندگی در مناطق مختلف استان بین 300 تا 800 میلی متر در نوسان است و به طور کلی متوسط میزان بارندگی در سطح استان را 400 تا 500 میلی متر می توان در نظر گرفت.

براساس طبقه بندی اقلیمی، استان کرمانشاه دارای چهار اقلیم متفاوت به شرح ذیل است:

اقلیم زمستان ملایم و تابستان گرم وخشک: شامل شهرستانهای قصر شیرین، سرپل ذهاب و ثلاث بابا جانی.

اقلیم زمستان سرد و تابستان خنک: شامل شهرستانهای پاوه، جوانرود و بخش کرند اسلام آباد غرب.

اقلیم نیمه خشک و استپی خنک: شامل شهرستانهای سنقر و دهستان پشت دربند از شهرستان کرمانشاه.

اقلیم نیمه خشک و استپی گرم: شامل شهرستانهای کنگاور، صحنه و هرسین.

به طور کلی استان کرمانشاه را به دو منطقه گرمسیر و سردسیر (قشلاق و ییلاق) می توان تقسیم نمود و بر اساس این تقسیم بندی مناطقی از قبیل قصر شیرین، سرپل ذهاب، گیلانغرب، سومار، نفت شهر و دهستانهای ازگله و سرقلعه در شهرستان ثلاث بابا جانی و قسمت جنوب شهر کرمانشاه قشلاق و سایر مناطق استان ییلاق تلقی می گردد.

ه) منابع آب

آب های سطح الارضی: مجموع میزان بارندگی سطح استان سالیانه به حدود 11 میلیارد مترمکعب بالغ می گردد. قسمتی از این آبها به لایه های زیر زمینی نفوذ کرده یا تبخیر می شود و قسمتی دیگر به صورت آب های جاری، رودخانه های متعددی را در این استان تشکیل می دهند.

حوزه آبریز داخلی: حوزه آبریز داخلی شامل حوزه علیای کرخه است که آن را حوزه ی سیمره نیز می نامند. این حوزه شامل شهرستانهای کرمانشاه، اسلام آباد غرب، کنگاور و روانسر است. رودخانه های این حوزه عبارتند از:

- رود دینور: چند رودخانه که از کوه های مابین سنقر و دینور سرچشمه می گیرند در محلی به نام میان راهان به هم پیوسته و رودخانه دینور یا به اصطلاح محلی آب دینور را تشکیل می دهند. این رودخانه در مسیر شمال به جنوب جریان یافته در بیستون به رودخانه گاماسیاب می پیوندد. از آب این رودخانه در دشت دینور وقسمت شمالی دشت بیستون (چمچمال شمالی) برای امور کشاورزی برداشت می شود. کارخانه قند بیستون نیز از آب همین رودخانه استفاده می کند.

- خرم رود: این رودخانه از جهت شمالی-  جنوبی وارد شهرستان کنگاور گردیده پس از پیوستن به رودخانه قره چای به طرف جنوب غربی متمایل می شود، سپس آب کنگاور که از سراب فش سرچشمه گرفته و در کیلومتر 7 جاده کنگاور- کرمانشاه از این جاده عبور می کند، بدان پیوسته سرانجام در محل روستای دوآب از توابع شهرستان نهاوند به رودخانه گاماسیاب می پیوندد.

- گاماسیاب: این رودخانه از سرابی به همین نام در نهاوند سرچشمه گرفته از اراضی آبادی چم سرخ در 7 کیلومتری جنوب گردنه ی بید سرخ در جهت شرقی-  غربی وارد استان کرمانشاه شده پس از پیوستن آب صحنه و رود دینور و چندین رود و چشمه دیگر به آن و آبیاری دشت صحنه و چمچمال جنوبی در بیستون به طرف جنوب منحرف شده و از شهرستان هرسین می گذرد. سرانجام با پیوستن گاماسیاب به رودخانه قره سو رودخانه سیمره را تشکیل می دهند.

- رودخانه مِرِگ: این رودخانه از ارتفاعات کوه سفید در جنوب شرقی شهر کرمانشاه سرچشمه گرفته در جهت شرقی- غربی اراضی فیروزآباد را مشروب می نماید. سپس به صورت قوسی به طرف شمال منحرف شده پس از عبور از رباط ماهیدشت سرانجام به قره سو می پیوندد.

- رودخانه رازآور: این رودخانه از ارتفاعات کامیاران کردستان سرچشمه گرفته در جهت شمالی- جنوبی وارد استان کرمانشاه می گردد و پس از پیوستن چند رود کوچک تر به آن و مشروب نمودن اراضی میان دربند در دو راهی کرمانشاه – پاوه به قره سو می پیوندد.

- رودخانه قره سو: سر منشاء این رودخانه سراب روانسر است و در جهت شمال غربی به جنوب شرقی جریان دارد. علاوه بر رودخانه های مِرِگ و رازآور ، آب رودها و سراب های متعدد دیگری وارد آن شده، پس از عبور از کرمانشاه در شهرستان هرسین به گاماسیاب پیوسته و مشترکاً رودخانه سیمره را به وجود می آورند.

-رودخانه راوند: شاخه اصلی این رودخانه رود کرند است که در اسلام آباد غرب به آب راوند تغییر نام یافته، پس از عبور ازشهر اسلام آباد غرب و انحراف به طرف جنوب از استان خارج شده و در خارج از استان سرانجام به سیمره می پیوندد.

حوزه آبریز خارجی: رودخانه های جاری در این حوزه تماماً وارد خاک کشور عراق می شوند این حوزه شامل شهرستان های قصرشیرین، سرپل ذهاب، گیلانغرب، پاوه، جوانرود و قسمتی از شهرستان اسلام آباد غرب (مناطق گوران، قلخانی و بان زرده) می گردد.

-  رودخانه گاوه رود: از غرب همدان سرچشمه گرفته پس از عبور از شهرستان سنقر در جهت شرقی- غربی از استان خارج شده در استان کردستان به رودخانه سیروان می پیوندد.

-  رودخانه سیروان: این رودخانه که بزرگ ترین رودخانه این حوزه است از حدود 40 کیلومتری جنوب غربی سنندج سرچشمه گرفته ابتدا به صورت قوسی در شمال جریان یافته و سپس به طرف جنوب منحرف شده، پس از پیوستن شعبات متعددی به آن به شهرستان پاوه وارد می شود و در محل دوآب، چم مرخیل که از ارتفاعات همین شهرستان سرچشمه می گیرد به آن پیوسته و به همراه آن قسمتی از مرز ایران و عراق را تشکیل میدهد. رود لیله نیز از رودخانه های داخلی شهرستان پاوه است در محل چرخش رودخانه سیروان به داخل خاک عراق به آن می پیوندد. سیروان پُرآب ترین رودخانه استان محسوب می شود و این جریان آبی عظیم بدون استفاده به خارج از کشور سرازیر می گردد.

- رودخانه زمکان: این رودخانه در واقع زهکش تشکیلات آهکی شمال کرند محسوب شده و پس از عبور از شهرستان های جوانرود و پاوه در جهت جنوب شرقی به شمال غربی از کشور خارج شده و در داخل خاک عراق به سیروان می پیوندد.

- آب هواسان: از ارتفاعات داخلی شهرستان جوانرود سرچشمه گرفته در دهستان ازگله از مرز عبور کرده به خاک عراق وارد می شود.

-  رودخانه الوند: این رودخانه از به هم پیوستن آب ماهیت و رودخانه دیره تشکیل شده و پس از عبور از شهرستان قصرشیرین به سمت جنوب غربی منحرف شده، سرانجام پس از پیوستن رود گیلان به آن وارد خاک عراق می شود، بندهای انحرافی جگرلو و بریموند آب این رودخانه را جهت مصرف کشاورزی به اراضی دشت ذهاب هدایت می کند.

-  رودخانه کنگیر: این رودخانه از استان ایلام سرچشمه گرفته، پس از عبور از بخش سومار وارد خاک عراق می شود، با احداث بند انحرافی سومار از آب این رودخانه برای آبیاری دشت سومار استفاده می شود.

آب های تحت الارضی: استان کرمانشاه به دلیل شرایط زمین شناسی خاص خود از منابع آب های زیر زمینی غنی برخوردار می باشد. در این استان دشت های وسیع با بسترهای آبرفتی عمیق وجود دارد که اینوضعیت به همراه بارندگی ها و نزولات جوی فراوان و وجود کوه های آهکی و طبقات غیر قابل نفوذ شرایط مساعدی را برای برخوردار بودن این استان از منابع آب های زیر زمینی فراهم ساخته است.

سراب ها: در موارد متعددی در محل ظهور چشمه سارها دریاچه های کوچکی تشکیل می شود که در اصطلاح محلی سراب نامیده می شوند. مهم ترین این سراب ها سراب هشیلان است که حدود 1100 هکتار وسعت داشته و در منطقه بالادربند در 50 کیلومتری شمال غربی شهر کرمانشاه قرار گرفته است. علاوه بر این از سراب نیلوفر و سراب یاوری در همین منطقه و سراب خضرزنده و سراب خضرالیاس در میان دربند واقع در 20 کیلومتری شهر کرمانشاه و سراب روانسر، هرسین، صحنه، طاق بستان، هولی، قنبر، شمشیر و... می توان نام برد.

و) منابع طبیعی:

جنگل: موقعیت اقلیم و اکولوژیک استان با میزان متوسط بارندگی و رطوبت نسبی سالیانه شرایط مساعدی را به وجود آورده است که دامنه کوه ها و دشت های آن عموماً از جنگل و مرتع پوشیده شده است. اکثر نواحی کوهستانی استان از جنگل تنک پوشیده شده است. عمده جنگل های استان در شهرستان های اسلام آباد غرب، گیلانغرب، جوانرود، پاوه و کرمانشاه قرار گرفته اند. این جنگل ها عمدتاً از جامعه بلوط ایرانی تشکیل شده اند. حدود 60 درصد از این جامعه گیاهی را گونه های مختلف بلوط، 25 درصد آن را گونه های مختلف پسته وحشی (بنه)، 5 درصد انواع بادام کوهی (ارژن) و 10 درصد بقیه را دیگر گونه ها تشکیل می دهند. برخی از گونه های درختان و درختچه های جنگلی استان عبارتنداز: آلبالوی وحشی، انجیر اوجا، بادام وحشی، بلوط، پسته وحشی، تمشک، زبان گنجشک، گردو، چنار، صنوبر و غیره.

مراتع: به طور کلی مراتع استان به دو قسمت ییلاقی و قشلاقی تقسیم بندی می شود که این تقسیم بندی شامل مراتع مشجر و پوشش علوفه ای اراضی جنگلی نیز می شود.

- مراتع گرمسیری یا قشلاقی: این مراتع با سطحی وسیع محدوده غرب استان شامل سرپل ذهاب، قصر شیرین، نفت شهر، سومار و گیلانغرب را می پوشاند. خاک این مراتع اکثراً سنگین و رسی بوده و به علت توقف طولانی دام ها نسبتاً فشرده است که به همین علت قابلیت نفوذ آب های حاصل از نزولات جوی در آن اندک است. پوشش گیاهی این قسمت به صورت افشان و در عمق کمی از سطح زمین بوده و میزان درصد نباتات یک ساله بر نباتات دائمی که بندرت در این مراتع دیده می شود فزونی داشته و به دشواری می توان از خانواده گلومیتوز گیاهی در آن مشاهده کرد. در پاره ای از اراضی این قسمت که تحت تأثیر آب و هوایجلگه ای عراق می باشند، به علت بالا بودن میزان تبخیر و ریزش های باران سیل آسا و عدم پوشش گیاهی کافی آثار فرسایش و آبرفتگی مشاهده می شود.

- مراتع سردسیری یا ییلاقی: این قسمت را که می توان شامل کنگاور، صحنه، سنقر، کرمانشاه، پاوه و اسلام آباد غرب دانست از پوشش گیاهی جنگلی و مرتعی متنوعی پوشیده است. این مناطق به دلیل فقر منابع آب مورد استفاده دامداران دارای فشار چرای دامی کمتری است، و از گونه های مرغوب چند ساله تشکیل شده و بر گونه های نامرغوب و یک ساله برتری کامل دارد.

- مراتع مشجر و اراضی جنگلی: این مراتع پوشش علوفه ای قابل ملاحظه ای نداشته  و دامداران اکثراً هنگام تغییر محل ییلاق و قشلاق از آنها عبور می کنند. هنگام گذر از این مناطق دامداران با قطع سرشاخه های نازک و برگ درختان جهت مصرف تغذیه دام ها و استفاده از چوب آنها جهت مصرف سوخت، زیان قابل توجهی به آن وارد می کنند. به علت قرار گرفتن این مراتع در دامنه های پُر شیب با انهدام درختچه های جنگلی و شخم زدن این اراضی آن هم در جهت شیب خاک آثار آبرفتگی و فرسایش خاک همه جا نمایان است. مراتع استان را می توان به مراتع خوب، متوسط و فقیر تقیسم کرد.

ز) بادهای محلی استان: با توجه به ناهمواری ها و وجود دره های عمیق، دشت ها و ... بادهایی در این منطقه در طول سال به طور نامرتب می وزند که اهم آنها عبارتند از:

باد شمال: بادی است که از قسمت جنوب غرب می وزد ؛ گرم است و معمولاً هوا را در زمستان گرم تر می نماید و موجب ذوب برف ها می گردد . کشاورزان آمدن باد شمال را دلیلی بر پایان زمستان می دانند .

باد سیاه (سیوا): به باد خیلی سرد گفته می شود که از زمان شروع فصل پاییز و با سرما می آید و چون برای بعضی از محصولات کشاورزی از جمله صیفی جات زیان آور است آن را باد سیاه می نامند و معمولاً جهت این بادها شمال شرق است .

باد زلان (باد غرب یا چپه وا): باد شمال تا شرقی که به دلیل ایجاد گرادیان فشار بین منطقه غرب ایران و دریای خزر ایجاد می شود و معمولاً خشک یا سرد است .

1- مساحت شهرستان های استان کرمانشاه  سال 1392