
در این جلسه، استاد آرش تابع به بررسی اهمیت فضای مجازی و درسآموختههای جنگهای ترکیبی پرداخت و نکات کلیدی برای افزایش تابآوری و پدافند غیرعامل مطرح شد.
وی با اشاره به مفهوم جنگهای ترکیبی (Hybrid Warfare) توضیح داد: این نوع جنگها ترکیبی از روشهای متعارف و نامتعارف هستند و علاوه بر ابزارهای نظامی، از ابزارهای غیرنظامی، سایبری، رسانهای و اقتصادی نیز بهرهبرداری میشود. تجربه جنگ ۱۲ روزه نشان داد که فضای مجازی نقش تعیینکنندهای در ایجاد ابهام و جهتدهی افکار عمومی داشته است.
استاد تابع ضمن ارائه نمونهها و مشاهدات میدانی، به استفاده از پهپادها، کوادکوپترهای تجاری، لانچرها و شبکههای مجازی با سرویسهای ویپیان اشاره کرد. او خاطرنشان ساخت که بخش عمدهای از تجهیزات بهسادگی از بازار داخلی قابل تهیه بودند و عملیاتها شامل هدفگیری زیرساختهای برق، اقدامات سایبری بر روی خدمات بانکی و مخابراتی و همزمانی اختلالات اینترنت با عملیات فیزیکی بوده است.
وی همچنین به تهدیدات اطلاعاتی و اهمیت جمعآوری اطلاعات متنباز (OSINT) اشاره کرد و تأکید نمود که تحلیل رفتار کاربران، تصاویر و دادههای عمومی میتواند لوکیشن، زمانبندی و هویت افراد را آشکار کند، که ضرورت ارتقای حفاظت اطلاعات و سواد رسانهای عمومی را نشان میدهد.
در ادامه جلسه، درسآموختهها و پیشنهادهای عملیاتی مطرح شد که از جمله آنها میتوان به افزایش لایههای پدافندی، مدیریت فعال فضای مجازی و رسانه، حفاظت زنجیره تأمین، آموزش سواد رسانهای و امنیت دیجیتال، و تدوین پروتکلهای مدیریت بحران هنگام اختلال اینترنت اشاره کرد.
استاد تابع در پایان تأکید کرد که فضای مجازی بهوضوح یکی از میدانهای اصلی جنگ است و تشکیل کارگروههای میانبخشی، برنامههای آموزشی، بازنگری پروتکلهای حفاظتی و مستندسازی تجربههای اخیر برای برنامهریزیهای آتی ضروری است.